26 listopada 2019 roku w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej opublikowano dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/37, którą potocznie nazwano dyrektywą o ochronie sygnalistów.
Kim są sygnaliści?
Sygnalistami nazywamy osoby, które zgłaszają przypadki naruszenia wszelkich nieprawidłowości w funkcjonowaniu urzędów i przedsiębiorstw. Mogą być to zarówno pracownicy, udziałowcy spółek czy nawet podwykonawcy, którzy napotkają negatywne zdarzenia, mogące zaszkodzić interesowi publicznemu.
Warto zauważyć, że dotychczasowa ochrona sygnalistów opierała się jedynie na krajowych aktach prawnych. Niestety, do czasu uchwalenia dyrektywy tylko dziesięć państw UE posiadało systemowe zapisy dotyczące ochrony sygnalistów.
Wszystko zmieni wprowadzona dyrektywa, która ma na celu stworzenie bezpiecznej przestrzeni zgłaszania nieprawidłowości. Do jej głównych założeń należy:
- Utworzenie w firmach zatrudniających ponad 50 pracowników i gminach liczących ponad 10 tyś mieszkańców kanałów zgłaszania nieprawidłowości
- Zhierarchizowanie stopni sygnalizacji, które pozwoli wpierw na wykorzystanie wewnętrznych systemów ochronnych, a dopiero w razie zaniechania przez nie reakcji, zewnętrznych kanałów utworzonych przez organy publiczne.
- Ochrona osób sygnalizujących nieprawidłowości poprzez ograniczenie możliwości odwetu (zawieszenie, degradacja), a także zapewnie ochrony członkom rodzin sygnalistów i osób ich wspomagających
- Zobowiązanie kierownictw przedsiębiorstw i urzędów do reakcji na zgłoszenia sygnalistów w terminie 3 miesięcy bądź, w wyjątkowych przypadkach, w terminie 6 miesięcy.
Dyrektywa wskazuje państwom członkowskim potrzebę wprowadzenia krajowych rozwiązań dotyczących statusu osób sygnalizujących nieprawidłowości, a przede wszystkim zapewniających im należytą ochronę. Warto również wspomnieć, iż w przypadku zasygnalizowania nieprawidłowości, to na pracodawcy będzie spoczywał ciężar udowodnienia, iż prawdopodobne negatywne działania zostały podjęte w sposób zgodny z normami.
Podsumowanie
Państwa członkowskie otrzymały dwuletni termin na implementację zapisów dyrektywy w krajowych porządkach prawnych, co z pewnością przedłoży się na uchwaleniu szeregu decyzji związanych prawną regulacją statusu sygnalistów. Polska ma na to czas do 17 grudnia 2021 r.
Jeżeli są państwo zainteresowani szczegółowymi kwestiami związanymi z dyrektywą o ochronie sygnalistów, bądź potrzebują prawnej pomocy związanej z dostosowaniem organizacji przedsiębiorstwa do założeń dyrektywy, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
Opracowanie: Bartłomiej Stanek
